اهل سنت در ایران، از نظر جمعیت دومین گروه مذهبی پس‌از تشیع و بزرگترین اقلیتِ مذهبی در ایران می‌باشد. سنی‌هایِ ایران از مکاتب فقهی چهارگانۀ حنفی، حنبلی، شافعی و مالکی تشکیل می‌شوند. طبق آمار غیررسمی، اهل‌سنت حدود ۸ تا ۱۰ درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند.[۱][۲] وقایع‌نگار جهانیِ سازمان سیا نیز آمار اهل‌سنت را بین ۵ تا ۱۰ درصد از جمعیت کل ایران برآورد کرده‌است.[۳] مولوی عبدالحمید امام جمعهٔ زاهدان نیز جمعیت اهل‌سنتِ ایران را ۲۰ درصد از کل جمعیت کشور بیان می‌کند.[۴] بدین وصف، جمعیت اهل‌سنت در ایرانِ نودمیلیونی، بین ده تا بیست میلیون نفر است.
پیشینه و تاریخچه[ویرایش]
همچنین ببینید: اسلام آوردن ایرانیان و تغییر مذهب ایرانیان از سنی به شیعه
پس‌از آغازِ حملهٔ اعراب به ایران و فتحِ آن توسط مسلمانان؛ ایرانیان به‌تدریج به اسلام روی آوردند، لذا اسلام دین رسمی دولت‌های ایران شد. اغلب حاکمیات اسلامی قبل از صفویه سنی‌مذهب بودند و اکثریت قاطع جامعه را نیز اهل‌سنت تشکیل می‌دادند و فرق فقهی و غالی تشیع در نقاط پراکنده جمعیت داشت. البته هژمونی و سلطهٔ حکام اهل‌تسنن ایران مانع از حضور شیعیان نبود. شاه اسماعیل[۵] مذهب رسمی ایران را شیعه اعلام کرد؛ و لذا در دوران حکومت صفویان، با کشتار مذهبی ایرانیان که توسط بازوی غالی ترکمانان آناتولی تقویت می‌شد، به‌مرور تشیع تغلیب شد ولی صفویان از بسط آن به تمام منطقه ناکام ماندند و تسنن در مناطق دورازمرکز قلمرو صفویه با مقاومت مردم ابقا شد. لذا صفویان در عین داشتن قدرت سیاسی نتوانستند همۀ ایرانیان را به‌طور کامل پیرو تشیع کنند.[۶] حاکمیت صفویه نیز سرانجام با قیام اهل‌سنت از قندهار و امداد دیگر نقاط سنی‌مذهب ایران به هوتکیان برافتاد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷[ویرایش]
بعد از وقوعِ انقلاب ۱۳۵۷ رهبران اهل‌سنت؛ کسانی هم‌چون احمد مفتی‌زاده، عبدالعزیز ملازاده، مولوی عبدالحمید، عبدالمالک ملازاده، ملا عبدالله محمدی، ناصر سبحانی و برخی دیگر در مناطق سنی‌نشین هم‌چون استان‌های کردستان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان و مناطق کردنشین استان آذربایجان غربی تشکیلات و حزب جدیدی به‌نام «شمس» که مخفف «شورای مرکزی سنت» می‌باشد، را تشکیل دادند. اما ۶ ماه بعد این حزب به اتهام حمایت شدن از سوی عربستان سعودی و پاکستان به تعطیلی کشیده شد و رهبران آن‌ها دستگیر و حساب‌های بانکی آن‌ها هم بسته شد و برخی از آن‌ها طی جریان موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای ایران» کشته شدند.[۷]
جغرافیا و جمعیت[ویرایش]
در جامعه امروز ایران اهل سنت پس از شیعیان بزرگترین گروه مذهبی به‌شمار می‌روند.[۱][۲] که به صورت متمرکز یا پراکنده در استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، رضوی،[۸] و جنوبی، گلستان، گیلان، اردبیل، هرمزگان، بوشهر، فارس،[۹] کرمان، مازندران،[۱۰] آذربایجان شرقی،[۱۱] زنجان،[۱۲] و نیز تهران و البرز مستقر هستند. به طور کلی، آمار و ارقام موجود دربارۀ جمعیت اهل‌سنت ایران، منحصر به جماعات بومی مناطق مختلف است، نه کسانی که سابقاً شیعه بوده و تغییرمذهب داده‌اند. مثلاً در استان خوزستان نیز که حداقل از زمان مشعشعیان و صفویان جمعیت عمدۀ اهل‌سنت بومی نداشته، موجی از گرایش به تسنن شکل گرفته‌است و جمعیتی از اهل سنت بومی را پدیدآورده است[۱۳] فصلنامه علمی راهبرد اجتماعی فرهنگی در سال ۱۳۹۹ در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته‌است.[۱۴]
در میان مکاتب چهارگانۀ اهل‌سنت یعنی حنفی، شافعی، حنبلی و مالکی، سه مذهب حنفی و شافعی و به شکلی محدودتر حنبلی دارای پیروانی در گوشه و کنار ایران هستند. حنفی‌ها در استان سیستان و بلوچستان، گلستان و خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی، هرمزگان و در مقیاس کمتری در کرمان، مازندران و اردبیل[۱۵] مستقر هستند. شافعی مذهبان سنی نیز عموما در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه، گیلان، اردبیل، فارس، بوشهر، هرمزگان و در مقیاس کمتری در آذربایجان شرقی مستقر هستند. در استان زنجان نیز عده‌ای اهل سنت مستقرند که احتمالاً شافعی مذهب‌اند. گروه کمی از ایرانیان سنی‌مذهب هم حنبلی مذهب‌اند که در جنوب کشور مستقر هستند.[۱]
- اهل سنت آذربایجان (استان‌های: اردبیل، آذربایجان شرقی، زنجان و آذربایجان غربی)
- اهل سنت کردستان (استان‌های: کردستان، کرمانشاه و مناطق کردنشین آذربایجان غربی)
- اهل سنت خراسان (استان‌های: خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی)
- اهل سنت جنوب (استان‌های: فارس، هرمزگان و بوشهر)
- اهل سنت بلوچستان (استان‌های: سیستان و بلوچستان و مناطق بلوچ نشین کرمان و هرمزگان و خراسان جنوبی)
- اهل سنت ترکمن صحرا (استان‌های: گلستان، خراسان شمالی و مازندران)
- اهل سنت تالش (استان‌های: اردبیل و گیلان)
- اهل سنت مرکز (استان‌های: تهران و البرز) که اکثراً مهاجر بوده‌اند.
منبع: ویکی پدیا